ABHAZYA ÜZERİNE

ERKEN DÖNEM

Batı Kafkasya'da en eski yerleşmeye ilişkin arkeolojik buluntular yaklaşık İÖ 4000-3000 yıllarına tarihlenir. Bugünkü Abhaz (Apsua) tarihçiler bu kalıntıların en eski "proto-Abhaz" kabilelerine ait olduğunu savunmakta ve Karadeniz kıyısındaki bugünkü Abhaz cumhuriyetinin köklerinin çok eski olduğunu ileri sürmektedirler.

Bugünkü Abhazya toprakları İÖ 1. binyılda (İÖ 9-6. yüzyıllar) eski Kolhis (Kolha) krallığının bir parçasıydı. Bu toprakların İÖ 63 yılında Egrisi Krallığı’nın bir parçası oldu. Eski Yunanlı tacirler Karadeniz kıyısında limanlar kurdular ve Dioscurias adıyla kurulan Suhumi de bu limanlardan biriydi.

Roma İmparatorluğu İS 1. yüzyılda Egrisi topraklarını ele geçirdi ve Egrisi’nin bağımsızlığını yeniden kazandığı 4. yüzyıla değin bölgeyi yönetimi altında tuttu. Ama Egrisi ardından Bizans İmparatorluğu’nun denetimi altına girdi. Bizans imparatoru I. İustinianos döneminde, 6. yüzyılda Abhazya nüfusu Hıristiyanlığı kabul etti. Abhazya, 7. yüzyılda Bizans’a bağlı bir prenslik haline geldi. Daha sonra 9. yüzyıla değin İmereti Krallığı’na bağlı olarak bu konumunu korudu. Abhazya prensi II. Leon, Hazarlardan yardım aldı ve egemenliğini bütün Batı Gürcistan’a yaydı. II. Leon zaten Abhazya prensi olduğu için Abhazya kralı unvanını aldı ve karlığın adı da Abhazya Krallığı oldu. Bu krallığın başkenti Kutaisi idi. Batı Gürcistan’daki piskoposlukların Konstantinopolis (İstanbul) patrikliğine bağlıydı. Bu durum, Bizans İmparatorluğu’nun Abhazya Krallığı’nda nüfuzunu büyük ölçüde korumasına yardım etti.

16. yüzyılda Abhazya’yı Osmanlılar ele geçirdi ve bölge nüfusunun bir bölümü Müslümanlaştırıldı. Osmanlılar Gürcüleri bölgeden çıkardı ve Çaçba hanedanınca yönetilen özerk Abhazya Prensliğini (Gürcüce Aphazetis Samtavro) kurdu.



YENİ DÖNEM

1990'ların başındaki savaşın ardından Sohum’a egemen olan ve Rusya’nın desteğindeki ayrılma yanlısı güçler 1994 yılında bağımsızlığını ilan etmiş, ama Abhazya Cumhuriyeti adını taşıyan bu yönetim bazı ülkeler tarafından tanınmıştır (Rusya[1], Nikaragua [2], de facto Güney Osetya ve Transdinyester). Gürcistan’ın merkezi yönetiminin desteğindeki özerk yönetim ise, bölgenin eski statüsünün korunmasından yanadır. Abhazya Cumhuriyeti Hükümeti’nin yönetim merkezi Sohum'dur.

Avrupa Birliği, Birleşmiş Milletler, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı, Avrupa Birliği Konseyi gibi uluslararası örgütler Abhazya’yı Gürcistan’ın bir parçası olarak tanımakta ve anlaşmazlığın her iki tarafın barışçı yollarla çözümlemesini istemektedir. Bununla birlikte, bugünkü nüfusunun büyük bölümü Abhazya’yı egemen bir devlet olarak kabul etmektedir.

2006'da Gürcistan tarafından başlatılan askeri operasyonla Abhazya sınırlarına dahil olan Kodor Vadisi'ne asker sokmuştu ve bölge Gürcistan denetimindeydi. Güney Osetya-Gürcistan savaşı sonrasında Abhaz güçlerinin başlattığı opreasyonla kontrol Abhazya Cumhuriyeti'ne geçmiştir.



NÜFUS

Abhazya’da ilk nüfus sayımın 1886 yılında yapıldı (1893’te Tiflis’te yayımlanmıştır. Çarlık Rusyasının yönetimi altındaki Sohum bölgesi’nde toplam 68.773 kişi yaşıyordu. Bu nüfusun 30.640'ı Samurzakanolu.[3] (Gal'de yaşayan Megreller), 28.323'ü Abhaz, 3.558’i Megrel, 2.149’u Yunanlı, 1.090’ı Ermeni, 1090’ın Rus ve 608 Gürcü (İmeretli ve Gurialı dahil) olarak yazılmıştır.[kaynak belirtilmeli] O dönemdeki Samurzakano, Abhazya'nın bugünkü Gali bölgesidir. Samorzakanolu olarak yazılan nüfusun büyük çoğunluğunun Megreldir. Bunlar Gal rayonunda yaşayan Kutaisi Knezliği'ne bağlı olmayan Megreller idiler.[4]

1917 yılı tespitlerine göre bölge nüfusunu yüzde 41,7’si Gürcü(asıl kısımMegrel-Svan) (54.760) ve yüzde 30,4'ü Abhaz (39.915) idi.[kaynak belirtilmeli] Ancak bu dönemde Gagra yöresi Sohum Bölgesi’nin bir parçası değildi.Bahsi geçen bölgede Abhaz nüfusu ağırlıklı idi.

Sonraki dönemlerde Stalinin ve Beria ikilisinin uyguladığı Megrelleri yok edebilmek için Abhazyaya yerleştirme ve Abhaz nüfus üzerinde katliama varan politikaları neticesinde Rus, Ermeni ve Gürcü nüfusu hızla artarken Abhaz nüfusu düşük bir düzeyde kalmıştır. Ayrıca vatanlarından sürülen Megreller de kayıtlara Gürcü olarak geçirildiler.

Abhazya’nın nüfus yapısı 1990’larda büyük ölçüde değişmiştir. 1989’da, Sovyet döneminde yapılan nüfus sayımına göre Abhazya’nın nüfusu yaklaşık 525.000’di ve bu nüfusun % 48’i Gürcülerden (ağırlıklı olarak Megreller) oluşuyordu. Abhazların nüfus içindeki oranı % 17 idi.

1990'ların başında, Abhazya’daki savaş sırasında Abhaz ayrılıkçı yönetimi Gürcü (Megreller ve Svanlar da dahil) nüfusunun çoğu (yaklaşık 250.000) göç ettirildi ve bu nüfusun ancak 45 bin kadarı Gali bölgesine dönebildi.

1989 Sovyet nüfus verilerine göre Abhazya Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin toplam 525 bin nüfusunun yaklaşık 240 bini Gürcüler (Megreller ve Svanlar dahil) 94 bini Abhazlar, 75 bini Ruslar, 76 bini Ermenilerden oluşur.