"ADIĞE" ADI NEREDEN GELİYOR?

NOT: Genel kullanımı itibariyle yanlış telafuz edilmesi normal olan Adige kelimesinin doğrusu "Adığe" dir ve anlamı doğal olarak sadece Adığe dili ile açıklanabilir ki diğer dillerdeki benzerlikleri ve verilen örnekler sadece benzetmeden ibarettir.İşte birtakım benzetmeler ve doğruluğu en kabul gören "Güneş" açıklaması..

BENZERLİKLER:

1. Kafkasya'da veya Kafkasya dışında Adığe ismiyle veyahut bu isme benzer veya bir kökten türeyen kelimeler ile anılan yerler mecut olup, aşağıdaki maddelerde izah edilmiştir.

a) Kuban'ın Azak Denizi ve Karadeniz'e dökülen iki kol arasındaki deltaya Bizanslılar Ateh derlerdi
b) Labe'nin Kuban nehrine kavuştuğu yerde Antiae isminde bir bölge vardı.
c) Strabon Kuban'ı Antikiteys veya Antikides ismi ile yadeder.

2. Etnik İsimler:

a) Seyyah Mes'udi Kuban havzasında Hat kabilelerine tesadüf ettiğini söyler.
b) Hati,Hitit isimlerinin bu Atike = Adığe isimleri ile birbirlerine münasebetleri olduğu görülmektedir.
c) Yukarıda anlatıldığı gibi Greko-Romen ve buna müteakip devirlerde Kirkasla-rın kendilerine Ant ve Adığe dedikleri açıkça anlaşılmaktadır.

Bilhassa mevki isimlerinin Kuban nehri ile ilgili oldukları görülmekte ve bütün bu isimlerde At, Ant,Hat kökleri vardır.

ANTİKİTEYS veya ANTİKİDES

Bu isimler arasında Antikiteys veya Antikides ismi bilhassa çok belirgin ve manalıdır.Kaberdey ve Besleney dilinde Antikiteys ve Şapsığ, Abzeğ,Bjedoğ,Hatğoy,Mahoş ve diğer Adığe dillerinde Antikides olarak kullanılan bu kelimenin anlamı Antiki Vadisinde Oturan demektir.Bir mevki veya mıntıka ismidir.

Circussia-Kirkasya eski Yunanca'dan gelmektedir.

Kafkas sıra dağlarının kuzeyinde bulunan bölgeye tarihsel anlamda Adığey ya da Kerkesya veya Circussia-Kirkasya ismi verilir. Ülkenin ulusal ismi olan Adiğey dışındaki isimler Yunanca'dan gelmektedir.

ESKİ ADIĞE BOYLARI

Adığe sözcüğü eski adiğe boylarından olan DAĞH. HAT-ĞE,PELASĞE den geldiği öne sürülmektedir. Bu boyların çıkış yeri Kafkasya'dır. O halde bu isimler Adığe ile ilişkilidirler. Adığe'deki ĞE sarı sözcüğü bunların isimlerinde de mevcuttur. Bu ĞE belirli dönemlerde HE sesine dönmüş olabileceği gibi ĞE sesi bulunmayan boylar HE şeklinde söylemiş ve yazmış olabilirler. Adığe ismi bu eski boyların dilinden gelmiş olamaz, çünkü onların isimleri zaten Adığe'nin türevleridir.

ADIĞE ADININ GÜNEŞ İLE İLİŞKİSİ: "DIĞE" ADIĞE DİLİNDE GÜNEŞ DEMEKTİR.

Çerkes Tarih Yazarı Merhum Met Çunatıkho İzzet ve Mehmet Fetgeri Şöenü nesil,isim bağlantısı doğrultusunda çalıştılar. Şöenü eski Yunan kayıtlarından geçen, AET yoluyla güneşe ulaştı. Şöenü'nün güneşe ulaşımındaki tezlerini tanırısal olarak ele alındı. Bu tanırısal bağlantının düğüm noktası da güneş olarak gösterdi. Ancak Şöenü güneşi Adığe diliyle açıklamadı.Halbuki Adığe ismi doğrudan doğruya Güneş anlamındadır.

Adığe'lerin güneşle ilişkisi ve Adiğe de güneş anlamına geldiğinden ismi Adığe diliyle ele alalım. Adığe dilinde ĞE sarı, DI-DE-DA şekilleri güzel anlamında. A ise el veya O anlamında. Şu halde Adığe ismini Adığe diline uygun üç şekilde anlatmaya çalışayım.

1- A-TI-ĞE O veren sarı,Adığe'de aynı anlamda. Günümüz Adığe dilinde Atiğe Yüksek anlamındadır. Bu da güneşin yüksek olmasıyla ilişkilidir.

2- Genel olarak Adığe güzel, veren, lütufta bulunan sarı anlamını içerir. Bu anlamlarda güneşle birdir. Görüldüğü gibi yüksek, sarı, baba, verme ifadeleri Adığe dilinde aynı köktürler.

3-Güneşsel yapı, toplumsal bir hüviyet kazanınca güneş, toplum ilişkisi rahatlıkla ortaya çıkar. Adığe'ler ilk insan soyundandırlar. Başka boylardan türeme değildirler. O halde Adığe'ler tarihin tanıdığı en eski toplumlarındandırlar. Kendileri inanışları gibi güneşle yaşama geçmişler ve isimleri de güneştir. Güneş ise Adiğe dilinde TIĞE-DIĞE'dir.A şekliylede ADIĞE-ATIĞE olur ki "o güneş" anlamına gelir.