MUHAMMED YEDİÇ

SELKERİ MUHAMMED YEDİÇ
(ÇALEÇERİYEKO DEGU)
(…. – 1850)

Adige(Çerkes) milletinin sosyolojik açıdan geçirdiği inkılâpların ve Ruslarla yaşadığı savaşların etkisiyle tarihinin en zor günlerini yaşadığı dönemde Batı Adigelerine önderlik yapmış bir zat olarak tarihe geçmiştir. Adigeler arasında Çaleçeriyeko Degu olarak bilinirdi.

Çerkes adetlerine göre, hemen hemen her üç senede bir, gereğinde ise daha evvelde Çerkesya’nın ileri gelenleri toplanarak toplumsal konularda, örf adetlerde değişiklikler yani reformlar yaparlardı. 19 yy da savaşlar dolayısıyla Adıge toplumu için geçerli olan töreler her 25 yılda bir toplanan kurultaylarda gözden geçirilir, zamana uydurularak yeniden kabul edilirdi.

Son kurultayı toplama başarısı Çaleceriyeko’ya aitti. 1828 yılında ki bu toplantıda adet ve geleneklere son sekli verildi. O zamandan beri bir daha bu amaçla bir toplantı yapılmadığından günümüzdeki adet ve gelenekler Çaleceriyeko Degu’nun başkanlığını yaptığı kurultaydan kalan Verk Xabze denilen törenin uygulamalarıdır.

Şimdilerde Adige Xabze olarak bilinen bu törelerin koyucusu, koruyucusu ve lağvedicisi Muhammed Yediç gibi Verk meclisine mensup kişilerdi. Bunu yaparken diğer Adige Thamatelerinin de katkısını,desteğini ve onayını alırlardı.

Batıray Özbek Yediç